دفاع اقتصادی

یکی از واقعیت های حال حاضر در فضای اقتصاد بین الملل، تقابل و درگیری اقتصادی است؛ امری که در فضای ادبیات علمی اقتصاد کمتر بدان پرداخته میشود چون فرض بنیادین در علم اقتصاد، آزادی تجارت و دادوستد است. تقابل اقتصادی در برخی از موارد، ازجمله مقابلۀ برخی قدر تهای غربی با جمهوری اسلامی ایران، از حد متعارف آن خارج شده و به جنگ تمام معیار اقتصادی تبدیل شده است.

اگر چه میتوان استفاده از ابزارهای اقتصادی در مقابلۀ کشورها را در دوران پس از جنگ جهانی دوم یعنی دوران به اصطلاح جنگ سرد جستجو کرد ولی جنگ اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران هم به لحاظ مدت زمانی که بیش از سه دهه از آغاز آن می گذرد و هم به لحاظ ابعاد گستردۀ آن خصوصاً از زمستان سال 1390 و هم از نظر صف بندی بین المللی، نمونه ای کم نظیر در این نوع جنگ هاست.

نکته درخور تأمل دربارۀ جنگ تمام عیار اقتصادی این است که متأسفانه با وجود اینکه سابقه تحریم و محدودیت اقتصادی در جهان به بیش از یک قرن م یرسد، جنگ اقتصادی واژ های ناشناخته برای مجامع علمی محسوب میشود و محتوای منسجمی در این حوزه وجود ندارد. این درحالی است که کشورهای متخاصم با تحمیل ادبیات اقتصادی متعارف به کشورهای مختلف و نگنجاندن راهکارهای مقابله و برون رفت از جنگ اقتصادی، نظریات جنگ اقتصادی را برای به چالش کشیدن زیرساختهای حیاتی اقتصادی کشورهای هدف طراحی کرده و با آمادگی کامل وارد این وادی شده است. نمونه ای از این تلاش ها را میتوان در گزارش ١۴ آوریل ٢٠١۴ دربارۀ شکل گیری اتاق جنگ مدرن اقتصادی آمریکا در وزارت خزانه داری این کشور ملاحظه کرد. این اتاق جنگ در حکم خط مقدم جبهۀ اقتصادی ایالات متحده و شرکای بین المللی آن محسوب می شود. تیم ١٧٠ نفرۀ جنگ اقتصادی شامل مجموع های از وکلا، استراتژیست ها و تحلیلگران اطلاعاتی است که قدرت فوق العاده ای در قطع و مسدودکردن تبادلات ارزی دلاری در سراسر جهان دارد .

در تمامی جنگ های اقتصادی آمریکا علیه کشورهای مختلف، به واسطه سیطرۀ نظریات لیبرال سرمایه داری در کشورهای هدف و فقدان ایدئولوژی قوی و ساختار حکومتی منسجم در آن کشورها، آمریکا توانسته بود به بسیاری از اهداف ازپیش تعیین شدۀ خود نائل شود اما دربارۀ ایران با پدیدۀ پیچیده ای مواجه شده است که عبارت است از مقاومت مکتبی که در متن رفتارهای مردم و حاکمان اثرات عمیق و خدشه ناپذیری دارد. این روحیۀ مقاومت باعث شده است که پس از وضع تحریم های گسترده و ایجاد ممنوعیت ها و موانع مختلف در مسیر حرکت اقتصاد ایران خصوصاً تحریمهای سالهای اخیر که به «تحریمهای فلج کننده » معروف شده است، اقتصاد ایران نه تنها پابرجا بماند بلکه بتواند همچنان نیازهای مردم را تأمین و معیشت آنها را اداره کند. این روحیۀ مقاومت مردمی ریشه در اندیشۀ اسلامی و نظام حاکمیتی ایران دارد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در قالب جمهوری اسلامی و حکومت ولی فقیه متبلور شده است. رهبران انقلابی ایران، از همان ابتدای استقرار نظام اسلامی، با توجه به خصومتهای دشمنان در عرصه های مختلف، از تهاجم اقتصادی قدرتهای جهانی غافل نبودند و در برهه های مختلف آن را متذکر شده اند. حضرت امام خمینی (ره) در همان سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسامی ( ٩/ ٣/ ۶١ ) دربارۀ جنگ اقتصادی فرمودند: «شما درحال جنگید الان. یک جنگی که جنگ اقتصادی است. یک محاربه الان مابین اسلام و کفر است که محاربۀ اقتصادی یکیش است » (صحيفه امام، ج 11، ص: ۴٢۵ ) و در حالی که دشمن متخاصم نقشۀ تحریم فروش نفت را کلید زد حضرت امام خمینی ره این تحریم ها و جنگ اقتصادی علیه ایران اسلامی را یک تحفه الهی نامیدند (صحیفه امام خمینی .ج 11.ص ۴٢۴)

در چند سال اخیر نیز مقام معظم رهبری نیز با الهام از مفاهیم ارزشمند الهی و دینی و همچنین احاطه به نقش ههای دشمن، با اعلام وضعیت جنگی در حوزۀ اقتصاد، توجه مردم و مسئولان کشور را به این خطر بزرگ و تهاجم گسترده جلب کرده اند و لزوم ایجاد آمادگی ها و تدارکات لازم برای مقابله با این جنگ تمام عیار را در مناسبت های مختلف متذکر شده اند. ایشان در جلسۀ تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی فرمودند: «تحریم ها از قبل بود منتها این تحریم ها از حدود زمستان سال ۹۰ تا امروز، تبدیل شده به جنگ اقتصادی. دیگر اسم آن تحریم هدفمند نیست، یک جنگ تمام عیار اقتصادی است که متوجه ملت ما است.

براساس بند ۵ اصل 110 قانون اساسی، اعلام جنگ و صلح کشور برعهده رهبری می باشد و در این وضعیت، مقام معظم رهبری در تاریخ بیستم بهمن ١٣٩٢ ، کشور را درگیر جنگ تمام عیار اقتصادی ترسیم کردند. از همین رو، سازمان پدافند غیرعامل کشور در راستای دفاع از ساختارهای حیاتی اقتصادی کشور و خنثی کردن تهدید دشمن، وارد عرصۀ پدافند اقتصادی کشور شد. قرارگاه پدافند اقتصادی با هدف کاهش آسیب پذیری اقتصادی، مقاوم سازی اقتصاد، تداوم چرخۀ تولید، ذخیره سازی و نگهداری و تسهیل مدیریت بحران در وضعیت تحقق تهدیدها، افزایش بازدارندگی اقتصادی و درنهایت مصون سازی اقتصادی در برابر تهدیدها و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن، به تدوین سیاستهای مختلف و برنامه ریزی، هدایت و راهبری، طراحی و پیاده سازی راهبردهای جامع دفاع اقتصادی و نیز فرهنگ سازی با رویکرد اقتصاد مقاومتی اقدام کرده است. ا گرچه ابلاغ سیاستهای اقتصاد مقاومتی با توجه به فشار و تهدید دشمن، خود از امور پدافند غیرعامل محسوب می شود، سازمان پدافندغیرعامل کشور در حوزههایی که مرتبط با دفاع اقتصادی است به صورتی فعال وارد شده است تا در رفع تهدیدات دشمن و کمک به ادارۀ بهتر مردم از طریق تدوین برنامه های راهبردی و راهکارهای عملیاتی به همۀ ارکان نظام و خصوصاً قوای سه گانه همیاری رساند و وظیفۀ ذاتی و سازمانی خود را به انجام رساند.